Əliyev Heydər Əlirza
oğlu
(10.05.1923,
Naxçıvan–12.12.2003,ABŞ, Klivlend, Bakıda
dəfn olunmuşdur) Azərbaycan respublikasının
prezidenti.
O, 1939-cu ildə Naxçıvan
Pedaqoji Texnikumunu bitirdikdən sonra Azərbaycan
Sənaye İnstitutunun (indiki Azərbaycan
Dövlət Neft Akademiyası) memarlıq
fakültəsində təhsil almışdır.
1941-ci ildən Heydər Əliyev Naxçıvan
MSSR Xalq Daxili İşlər Komissarlığında
və Naxçıvan MSSR Xalq Komissarları
Sovetində şöbə müdiri vəzifəsində
işləmiş və 1944-cü ildə
dövlət təhlükəsizliyi orqanlarında
işə göndərilmişdir. Həmin
illərdə o, Leninqrad şəhərində
(indiki Sankt-Peterburq) xüsusi ali təhsil almış,
1957-ci ildə isə Azərbaycan Dövlət
Universitetinin tarix fakültəsini bitirmişdir.
Heydər Əliyev 1964-cü ildən Azərbaycan
SSR Nazirlər Soveti yanında Dövlət
Təhlükəsizliyi Komitəsi sədrinin
müavini, 1967-ci ildən isə sədri vəzifəsində
işləmiş, general-mayor rütbəsinə
qədər yüksəlmişdir.
Azərbaycan Kommunist Partiyası Mərkəzi
Komitəsinin 1969-cu il iyul plenumunda Heydər
Əliyev Azərbaycan Kommunist Partiyası Mərkəzi
Komitəsinin birinci katibi seçilərək
respublikanın rəhbəri olmuşdur. 1982-ci
ilin dekabrında Sovet İttifaqı Kommunist
Partiyası Mərkəzi Komitəsi Siyasi
Bürosunun üzvü seçilən Heydər
Əliyev SSRİ Nazirlər Soveti sədrinin
birinci müavini vəzifəsinə təyin
edilmiş və SSRİ-nin rəhbərlərindən
biri olmuşdur.
Heydər Əliyev iyirmi il ərzində SSRİ
Ali Sovetinin deputatı, beş il isə SSRİ
Ali Soveti sədrinin müavini olmuşdur. Heydər
Əliyev 1987-ci ilin oktyabrında Sovet İttifaqı
Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsi
Siyasi Bürosunun və Şəxsən Baş
katib Mixail Qorbaçovun yeritdiyi siyasi xəttə
etiraz əlaməti olaraq, tutduğu vəzifələrdən
istefa vermişdir.
Heydər Əliyev 1990-cı ilin 20 yanvarında
sovet qoşunlarının Bakıda törətdiyi
qanlı faciə ilə əlaqədar ertəsi
gün Azərbaycanın Moskvadakı nümayəndəliyində
bəyanatla çıxış edərək,
Azərbaycan xalqına qarşı törədilmiş
cinayətin təşkilatçıları
və icraçılarının cəzalandırılmasını
tələb etmişdir. O, Dağlıq Qarabağda
yaranmış kəskin münaqişəli
vəziyyətlə bağlı SSRİ rəhbərliyinin
ikiüzlü siyasətinə etiraz əlaməti
olaraq, 1991-ci ilin iyulunda Sovet İttifaqı
Kommunist Partiyasının sıralarını
tərk etmişdir.
1990-cı ilin iyulunda Azərbaycana qayıdan
Heydər Əliyev ilk əvvəl Bakıda,
sonra isə Naxçıvanda yaşamış,
həmin ildə Azərbaycan Ali Sovetinə
deputat seçilmişdir. O, 1991–1993-cu illərdə
Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin
sədri, Azərbaycan Respublikası Ali Soveti
sədrinin müavini olmuşdur. Heydər
Əliyev 1992-ci ildə Yeni Azərbaycan Partiyasının
Naxçıvan şəhərində keçirilmiş
təsis qurultayında partiyanın sədri
seçilmişdir.
1993-cü ilin may-iyununda hökumət böhranının
son dərəcə kəskinləşməsi
ilə ölkədə vətəndaş
müharibəsinin baş verməsi və
müstəqilliyin itirilməsi təhlükəsi
yarandıqda Azərbaycan xalqı Heydər
Əliyevin hakimiyyətə gətirilməsi
tələbi ilə ayağa qalxdı. Azərbaycanın
o zamankı rəhbərləri Heydər Əliyevi
rəsmən Bakıya dəvət etməyə
məcbur oldular. Heydər Əliyev 1993-cü
il iyunun 15-də Azərbaycan Ali Sovetinin sədri
seçildi, iyunun 24-də isə Milli Məclisin
qərarı ilə Azərbaycan Respublikası
Prezidentinin səlahiyyətlərini həyata
keçirməyə başladı.
1993-cü il oktyabrın 3-də ümumxalq
səsverməsi nəticəsində Heydər
Əliyev Azərbaycan Respublikasının
Prezidenti seçildi. O, 1998-ci il oktyabrın
11-də xalqın yüksək fəallığı
şəraitində keçirilən seçkilərdə
yenidən Azərbaycan Respubikasının
Prezidenti seçilmişdir.
