Ceyhun Əbdülhüseyn
oğlu Hacıbəyli
(1891 - 1962)
1891-ci ildə fevral ayının 2-də məşhur
Hacıbəylilər qardaşları – Üzeyir,
Zülfüqarın ailəsində anadan olmuşdur.
Qədim Şuşa qalasının füsunkarlığı
və ailənin savadlılığı Ceyhuna
da təsir etmişdir. İlk təhsilini Şuşada
alan C. Hacıbəyli sonra təhsilini Bakıda
başa vurmuş, Peterburq universitetinin hüquq
fakultəsinə daxil olmuşdur. Burada o, bir
il təhsil alır. Bir ildən sonra Paris şəhərində
Sorbanna universitetinə dəyişilir və
siyasi biliklər məktəbində təhsilini
davam etdirir. Burada təhsillə yanaşı,
jurnalistlik fəaliyyətini də davam etdirir.
Parisdən tez-tez qardaşı Üzyeir bəy
Hacıbəyliyə məqalələr göndərir
və bu məqalələr «Baku», «Kaspi» qəzetlərində
çap olunur.
Ömrünün çox hissəsini Parisdə
keçirmiş C. Hacıbəylinin həyat
yolu çox qarışıq keçib. 1928-ci
ildə «Azərbaycan» qəzetini idarə edib
və «Azərbaycan» adlı məqaləsində
qəzetin təsisində yaxından iştirak
edən Nəsib bəy Yusifbəyli, Şəfi
bəy Rüstəmbəyli, Ələkbər
bəy Rafibəyli və başqalarının
adlarını fəxrlə çəkir. 1919-cu
il yanvar ayının birinci ongünlüyündə
musavat partiyası adından Əlimərdan
Topçibaşovun rəhbərliyi altında
Versal sülh konfransına göndərilən
nümayəndə heyəti tərkibində
Geyhun Hacıbəyli də var idi. Elə bu
ildən də o, ömrünün sonuna qədər
Parisdə yaşayıb yaratmışdır.
Azərbaycanda yaşadığı dövrdə
C. Hacıbəylinin bir sıra məqaləsi
Azərbaycan klasskilərinin və onun müasirlərinin
yaradıcılığına həsr olunmuşdur.
S. Ə. Nəbati, M. F. Axundov, M. Ə. Sabir,
Divanbəyoğlu, Həsən bəy Zərdabi,
Ə. B. Haqverdiyev, N. B. Vəzirov, İ. Qaspirinski
haqqındakı məqalələri daha maraqlıdır.
Azərbaycan klassiklərindən başqa türk
şairi Tofiq Fİkrət, tatar şairi Abdulla
Tukay və başqaları haqqında da məqalələr
yazmışdır.
C. Hacıbəyli bədii ictimai siyasi yaradıcılığında
tərcüməyə də böyük
maraq göstərmişdir. 1909-cu ildə Turgenevin
«Pulsuzluq» komediyasını dilimizə tərcümə
etmişdir. Bu tərcümə əsəri
Ceyhun Hacıbəylinin bir dramaturq-tərcüməçi
kimi yüksək istedadından xəbər
verir. Əlimizdə olan arxiv sənədlərindən
aydın olur ki, o, mühaçirətdə
də tərcüməçilik işini çox
sevmiş və xeyli gözəl əsərlərimizi
fransız, ingilis dillərində çevirmişdir.
O, Azərbaycan ədəbiyyatından, tarixindən,
etnoqrafiyasından, mədəniyyətindən,
ayrı-ayrı yazıçıların həyat
və yaradıcılıqlarından tərcümə
edərək fransız oxucularına çatdırmışdır.
Üzeyir bəy Hacıbəylinin «Arşın
mal alan» komediyası məhz Ceyhun bəyin
tərcüməsində 1925-ci il iyun ayının
4-də Parisin «Femins» teatrında səhnəyə
qoyulmuşdur. Fransız oxucularına Hüseyn
Cavid, C. Cabbarlı kimi şair-dramaturqlarımızı
da C. Hacıbəyli tanıtmışdır.
Ceyhun Əbdülhüseyn oğlu Hacıbəyli
1962-ci ildə Parisdə vəfat etmişdir.
